Nievialiki partret adlustroŭvaje pradstaŭnika viadomaha šlachieckaha rodu ź Minščyny.
Na heta źviarnuŭ uvahu telehram-kanał Hrodna History.
Karcina była vystaŭlena čałaviekam z Kališa na najbujniejšym polskim internet-aŭkcyjonie Allegro. Na dniach karcinu nabyli za 2150 złotych (kala 1770 rubloŭ).
Karcina, vystaŭlenaja na aŭkcyjonie, heta pajasny mužčynski partret nievialikaha farmatu — usiaho 23 na 27 santymietraŭ. Nadpisy na ramie śviedčać, što heta partret Juzafa Prušynskaha. Prušynskija — zamožny šlachiecki rod, jaki vałodaŭ šmatlikimi majontkami ŭ byłym Mienskim vajavodstvie, u tym u ich ułasnaści była Łošyca, jakaja siońnia ŭvachodzić u miežy stalicy.
Partret vykanany niejkim M. Karpisam. Adšukać bijahrafiju hetaha mastaka nie ŭdałosia, ale inšy jahony tvor, partret Lucyjana Daniejki, napisany ŭ 1859 hodzie ŭ Navahrudku, zhadvajecca ŭ invientarnaj knizie Vilenskaha biełaruskaha muzieja imia Ivana Łuckieviča. Siońnia hety tvor zachoŭvajecca ŭ Nacyjanalnym mastackim muziei Biełarusi.
Ale partret Juzafa Prušynskaha maje inšy pravienans. Aŭtary kanała źviazalisia z pradaŭcom, ale toj nie viedaŭ historyi karciny.
Nadpisy ž na jaje ramie śviedčać, što jon byŭ pieradadzieny 20 maja 1924 hoda ad niekaha M. Tałočki (tekst nierazborlivy, padobna da M. Tołłoczko — NN) u dar Dziaržaŭnamu muzieju ŭ Hrodnie, adkryty ŭ 1922 hodzie. U saviecki čas jon byŭ pieratvorany ŭ Hrodzienski historyka-archieałahičny muziej.
Padčas bajoŭ u Hrodnie ŭ vieraśni 1939 hoda ekspazicyja muzieja była paškodžana, supracoŭniki navodzili ŭ joj paradak.
Na ramie jość invientarny numar 82, pobač ź jakim u stylizavanaj litary M źmieščany šyfr B130. Apaznać hety invientarny simvał pakul nie ŭdałosia.
Pierad napadam nacysckaj Hiermanii na SSSR u 1941 hodzie muziei, jakija znachodzilisia ŭ zachodniaj i centralnaj častkach BSSR, evakuiravać nie paśpieli. Z Hrodzienskaha historyka-archieałahičnaha muzieja ŭ Biełastok, a potym u Hiermaniju było vyvieziena kala 200 pradmietaŭ dekaratyŭna-prykładnoha mastactva, 4370 staražytnych maniet i miedaloŭ, 626 knih i 45 karcin.
Paśla vajny savieckaja vajennaja administracyja ŭ Hiermanii pieradała BSSR kala 15 tysiač muziejnych pradmietaŭ, jakija byli źmieščany ŭ Biełaruski dziaržaŭny muziej historyi Vialikaj Ajčynnaj vajny, Hrodzienski historyka-archieałahičny muziej i Akademiju navuk BSSR.
Ale, miarkujučy pa znachodcy na polskim aŭkcyjonie, u Biełaruś zmahli viarnucca nie ŭsie vyviezienyja kaštoŭnaści. Adzinym zakonnym šlacham, jakim karcina mahła patrapić ź Biełarusi ŭ Kališ, mahło być śpisańnie partreta šlachcica z fondaŭ savieckaha muzieja, ale heta pakul nie znachodzić paćviardžeńnia.
Jurydyčny aśpiekt
Tvor mastactva, vyviezieny z muzieja padčas nacysckaj akupacyi, moža być pryznany skradzienaj majomaściu. Pavodle Haahskaj kanviencyi 1907 hoda i inšych mižnarodnych pahadnieńniaŭ, kanfiskacyja kulturnych kaštoŭnaściaŭ nacystami była niezakonnaj, i takija abjekty padlahajuć viartańniu zakonnym uładalnikam.
U 1998 hodzie na mižnarodnaj kanfierencyi ŭ Vašynhtonie byŭ pryniaty dakumient, jaki rekamienduje viartać kulturnyja kaštoŭnaści, skradzienyja nacystami, ich zakonnym uładalnikam abo ich spadkajemcam. Mnohija krainy i muziei dobraachvotna vykonvajuć hetyja pryncypy, navat kali jurydyčna viartańnie nie abaviazkovaje.
Kupla na aŭkcyjonie nie aznačaje aŭtamatyčnuju zakonnaść vałodańnia. Kali tvor mastactva byŭ skradzieny, zakonnyja ŭładalniki (naprykład, muziej abo dziaržava) mohuć patrabavać jaho viartańnia. Kali dakazana, što tvor byŭ niezakonna vyviezieny, navat dobrasumlenny pakupnik moža być pazbaŭleny prava ŭłasnaści.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary