Inicyjatyva «Adradžeńnie duchu Masuła», arhanizavanaja adrazu paśla vyzvaleńnia horada ad bajevikoŭ, adna z samych ambicyjnych rekanstrukcyj apošnich dziesiacihodździaŭ. Adnaŭleńnie simvaličnych pomnikaŭ horada, takich jak sabornaja miačeć al-Nury, abnadziejvaje žycharoŭ i daje prykład inšym krainam.
Minaret Al-Chadba byŭ pabudavany ŭ 1172 hodzie sieldžukskim kiraŭnikom Nur ad-Dzinam jak častka relihijnaha kompleksu, u jaki ŭvachodziła miačeć al-Nury. Jaho vyšynia dasiahała 45 mietraŭ, jon byŭ upryhožany arnamientalnaj cahlanaj kładkaj.
U XIV stahodździ, kali budynak staŭ prykmietna nachilacca, jon atrymaŭ nazvu «Al-Chadba», što na arabskaj aznačaje «harbaty». Minaret chutka staŭ znakamitaj słavutaściu Masuła i Iraka ŭ cełym, jon źjaviŭsia na banknocie 10 tysiač dynaraŭ.
Ale sapraŭdnuju suśvietnuju viadomaść miačeć nabyła ŭ 2014 hodzie, kali ź jaje kafiedry lidar Isłamskaj dziaržavy Abu Bakr al-Bahdadzi abviaściŭ «suśvietny chalifat». Isłamisty źniščyli tysiačy knih i artefaktaŭ, inšyja byli razrabavanyja. IDIŁ začyniaŭ kaviarni i pieraśledavaŭ dziejačaŭ mastactva. Relihijnyja mienšaści byli pastaŭleny pierad vybaram: abiarnucca ŭ inšuju vieru ci pamierci. Katalicki kaścioł As-Saa'a staŭ trenirovačnaj bazaj dla džychadystaŭ, a susiedni malitoŭny dom — miescam źniavoleńnia i katavańniaŭ.
U 2017 hodzie ŭ čas bitvy za druhi pa vieličyni horad krainy, miačeć i jaje «harbaty» minaret byli razburany. Kaalicyja vinavaciła ŭ źniščeńni isłamistaŭ, isłamisty — amierykanskija avijaŭdary.
Razbureńnie minareta, jaki na praciahu stahodździaŭ schilaŭsia nad horadam, byccam achoŭvajučy jaho, stała nacyjanalnaj trahiedyjaj u Iraku. Tolki žyvy łancuh, jaki stvaryli miascovyja žychary, nie daŭ całkam źniščyć hety pomnik.
«U toj dzień majo hora stała jašče hłybiejšym», — adkazvaŭ žurnalistam miascovy kraviec, jaki žyŭ pobač ź miačećciu i straciŭ u čas vajny dvuch svaich synoŭ.
U 2018 hodzie, amal adrazu paśla vyzvaleńnia horada ad bajevikoŭ, JUNIESKA raspačała maštabnuju inicyjatyvu, jakaja staviła za metu adradzić duch Masuła, jaki lažaŭ u ruinach. Pavodle apytańnia, 94% miascovych žycharoŭ zajavili, što chočuć bačyć jaho adnoŭlenym dakładna ŭ tym vyhladzie, jaki jon mieŭ da vajny.
Na adnaŭleńnie miačeci spatrebiłasia $115 miljonaŭ, jakija dali Abjadnanyja Arabskija Emiraty i Jeŭrasajuz. Architektaraŭ vybirali na konkursnaj asnovie: siarod bolš jak 120 zajavak pieramahli śpiecyjalisty ź Jehipta.
Byli praviedzienyja hruntoŭnyja abśledavańni reštak pomnikaŭ i archieałahičnyja daśledavańni. Śpiecyjalisty zadakumientavali 45 tysiač frahmientaŭ razburanaha minareta. Ale prajekt sutyknuŭsia z mnostvam ciažkaściaŭ — ad abiasškodžvańnia schavanych vybuchovych rečyvaŭ da zachavańnia malitoŭnych pakojaŭ XII stahodździa, vyjaŭlenych padčas raskopak.
Aktyŭnaja rekanstrukcyja pačałasia tolki ŭ lutym 2022 hoda. Minaret byŭ vymuravany z cehły ŭ technicy, jakuju nie vykarystoŭvali na praciahu mnohich stahodździaŭ, zachavaŭšy svoj nachileny vyhlad.
«Kali minaret znoŭ uzvysiŭsia nad haryzontam, zdavałasia, što i moj horad viarnuŭsia da žyćcia», — havoryć małady miascovy architektar Amar, jaki ŭdzielničaŭ u rekanstrukcyi.
Da zvykłaha žyćcia viartajecca i Stary horad, jaki staŭ kandydatam na status suśvietnaj spadčyny JUNIESKA. Tut za jeŭrapiejskija srodki byli adnoŭleny 124 histaryčnyja damy, u jakija zmahli viarnucca byłyja žychary.
Adnoŭleny i inšyja simvaličnyja abjekty, važnyja pomniki kulturnaj raznastajnaści horada: niedaloka ad miačeci znoŭ źviniać zvany katalickaha kaścioła As-Saa'a i sabora At-Tachiera, jakija byli pryviezieny ŭ Masuł z Francyi i Italii.
Jak padkreśliła Hienieralnaja dyrektarka JUNIESKA Adre Azule, «my nie prosta adnaŭlajem Masuł, my adradžajem naš duch, a heta toje, što nichto nie zmoža źniščyć».
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ
Kamientary