Ініцыятыва «Адраджэнне духу Масула», арганізаваная адразу пасля вызвалення горада ад баевікоў, адна з самых амбіцыйных рэканструкцый апошніх дзесяцігоддзяў. Аднаўленне сімвалічных помнікаў горада, такіх як саборная мячэць аль-Нуры, абнадзейвае жыхароў і дае прыклад іншым краінам.
Мінарэт Аль-Хадба быў пабудаваны ў 1172 годзе сельджукскім кіраўніком Нур ад-Дзінам як частка рэлігійнага комплексу, у які ўваходзіла мячэць аль-Нуры. Яго вышыня дасягала 45 метраў, ён быў упрыгожаны арнаментальнай цаглянай кладкай.
У XIV стагоддзі, калі будынак стаў прыкметна нахіляцца, ён атрымаў назву «Аль-Хадба», што на арабскай азначае «гарбаты». Мінарэт хутка стаў знакамітай славутасцю Масула і Ірака ў цэлым, ён з’явіўся на банкноце 10 тысяч дынараў.
Але сапраўдную сусветную вядомасць мячэць набыла ў 2014 годзе, калі з яе кафедры лідар Ісламскай дзяржавы Абу Бакр аль-Багдадзі абвясціў «сусветны халіфат». Ісламісты знішчылі тысячы кніг і артэфактаў, іншыя былі разрабаваныя. ІДІЛ зачыняў кавярні і пераследаваў дзеячаў мастацтва. Рэлігійныя меншасці былі пастаўлены перад выбарам: абярнуцца ў іншую веру ці памерці. Каталіцкі касцёл Ас-Саа'а стаў трэніровачнай базай для джыхадыстаў, а суседні малітоўны дом — месцам зняволення і катаванняў.
У 2017 годзе ў час бітвы за другі па велічыні горад краіны, мячэць і яе «гарбаты» мінарэт былі разбураны. Кааліцыя вінаваціла ў знішчэнні ісламістаў, ісламісты — амерыканскія авіяўдары.
Разбурэнне мінарэта, які на працягу стагоддзяў схіляўся над горадам, быццам ахоўваючы яго, стала нацыянальнай трагедыяй у Іраку. Толькі жывы ланцуг, які стварылі мясцовыя жыхары, не даў цалкам знішчыць гэты помнік.
«У той дзень маё гора стала яшчэ глыбейшым», — адказваў журналістам мясцовы кравец, які жыў побач з мячэццю і страціў у час вайны двух сваіх сыноў.
У 2018 годзе, амаль адразу пасля вызвалення горада ад баевікоў, ЮНЕСКА распачала маштабную ініцыятыву, якая ставіла за мэту адрадзіць дух Масула, які ляжаў у руінах. Паводле апытання, 94% мясцовых жыхароў заявілі, што хочуць бачыць яго адноўленым дакладна ў тым выглядзе, які ён меў да вайны.
На аднаўленне мячэці спатрэбілася $115 мільёнаў, якія далі Аб'яднаныя Арабскія Эміраты і Еўрасаюз. Архітэктараў выбіралі на конкурснай аснове: сярод больш як 120 заявак перамаглі спецыялісты з Егіпта.
Былі праведзеныя грунтоўныя абследаванні рэштак помнікаў і археалагічныя даследаванні. Спецыялісты задакументавалі 45 тысяч фрагментаў разбуранага мінарэта. Але праект сутыкнуўся з мноствам цяжкасцяў — ад абясшкоджвання схаваных выбуховых рэчываў да захавання малітоўных пакояў XII стагоддзя, выяўленых падчас раскопак.
Актыўная рэканструкцыя пачалася толькі ў лютым 2022 года. Мінарэт быў вымураваны з цэглы ў тэхніцы, якую не выкарыстоўвалі на працягу многіх стагоддзяў, захаваўшы свой нахілены выгляд.
«Калі мінарэт зноў узвысіўся над гарызонтам, здавалася, што і мой горад вярнуўся да жыцця», — гаворыць малады мясцовы архітэктар Амар, які ўдзельнічаў у рэканструкцыі.
Да звыклага жыцця вяртаецца і Стары горад, які стаў кандыдатам на статус сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Тут за еўрапейскія сродкі былі адноўлены 124 гістарычныя дамы, у якія змаглі вярнуцца былыя жыхары.
Адноўлены і іншыя сімвалічныя аб’екты, важныя помнікі культурнай разнастайнасці горада: недалёка ад мячэці зноў звіняць званы каталіцкага касцёла Ас-Саа'а і сабора Ат-Тахера, якія былі прывезены ў Масул з Францыі і Італіі.
Як падкрэсліла Генеральная дырэктарка ЮНЕСКА Адрэ Азуле, «мы не проста аднаўляем Масул, мы адраджаем наш дух, а гэта тое, што ніхто не зможа знішчыць».
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары