U «Kałasoŭ pad siarpom tvaim» usio ž isnavaŭ praciah? Źjavilisia novyja fakty
Lehienda, što ŭ kultavaha ramana «Kałasy pad siarpom tvaim» isnavaŭ praciah, źjaviłasia jašče ŭ 1990-m i dahetul natchniaje ramantykaŭ. Krytyk Dzianis Marcinovič, daśledčyk bijahrafii Uładzimira Karatkieviča, pračytaŭ bolš za 1400 staronak listavańnia tvorcy, jakija ŭvajšli ŭ jaho novy zbor tvoraŭ u 25 tamach, i dzielicca na Budzma.org novymi znachodkami. Jany dazvalajuć adkazać na pytańnie, isnavaŭ toj praciah ci nie.
Viersii Maldzisa i Vierabja
«Kaniec pieršaj knihi». Mienavita takuju frazu mahli ŭbačyć čytačy červieńskaha numara časopisa «Połymia» za 1965 hod. Mienavita ŭ im skončyłasia publikacyja kultavaha ramana Uładzimira Karatkieviča. Ale praciah tak i nie źjaviŭsia.
U 1968-m raman vyjšaŭ užo ŭ vyhladzie knihi — pryčym u dvuch tamach. Z taho času toje dzialeńnie zamacavałasia i pry nastupnych vydańniach «Kałasoŭ». Za hod da hetaha, u 1967-m Karatkievič daŭ intervju haziecie «Litaratura i mastactva». U im prahučała pytańnie:
«U pačatku hoda «Połymia» abviaściła, što sioleta ŭ časopisie budzie drukavacca druhaja knižka ramana. Značyć, jana ŭžo taksama napisana?»
Piśmieńnik adkazaŭ:
«U asnoŭnym tak. Ułasna kažučy, heta budzie nie druhaja, a treciaja i čaćviortaja knižki, tamu što pieršuju ja vymušany byŭ padzialić na dźvie. Praŭda, rabota nad imi krychu zaciahvajecca. <…>, pastupajuć usio novyja i novyja materyjały».
Mienavita heta vykazvańnie i dazvoliła daśledčyku Adamu Maldzisu vykazać mierkavańnie, što ŭ «Kałasoŭ» moh isnavać praciah. Daśledčyk mierkavaŭ, što «čarnavik treciaj i čaćviortaj knih (kali jon isnavaŭ) chutčej za ŭsio źnik letam 1982 hoda» — tady piśmieńnik z žonkaj byŭ u Simfieropali, a ŭ hety čas ich minskuju kvateru abrabavali.
Ź viersijaj, što praciah ramana (chaj sabie i ŭ vyhladzie čarnavika) isnavaŭ, pahadzilisia nie ŭsie. Daśledčyk Anatol Vierabiej pisaŭ u svajoj knizie «Abudžanaja pamiać» (vyjšła ŭ 1997-m), što «archiŭnyja materyjały nie dazvalajuć śćviardžać, što raman byŭ zakončany». Pry hetym jon spasyłaŭsia na aŭtabijahrafiju piśmieńnika, datavanuju 1 śniežnia 1964 hoda:
«Paśla dvuch hod pierapynku zdaŭ u «Połymia» novy svoj raman «Kałasy pad siarpom tvaim». Zdaŭ pieršy tom. Druhi nie vypuskaju z ruk, dapracoŭvaju».
«Kałasy pad siarpom tvaim», kniha pieršaja, vydańnie 1968 hoda. Fota: ay.by
Pieršy tom — toj, jaki pabačyŭ śviet (spačatku ŭ časopisie, potym u knizie). Druhi — mienavita toj praciah, jaki my šukajem. Hučyć, jak nibyta jašče adzin arhumient na karyść jaho isnavańnia.
Ale ŭ toj ža knizie Vierabiej pryvodzić jašče adnu cytatu z hetaj ža aŭtabijahrafii: «Ciapier pracuju nad histaryčnym kinascenaryjem «Chrystos pryziamliŭsia ŭ Harodni»». Karatkievič skončyŭ jaho 31 sakavika 1965 hoda. A ŭžo 7 krasavika pačaŭ pisać adnajmienny raman. Atrymlivajecca, što nibyta i času, i mahčymaści praciahvać tvor u piśmieńnika nie było.
«Siniaja-siniaja» jak mahčymy finał
U pačatku nulavych, kali pieraličanyja vyšej fakty ŭžo byli viadomyja, ja taksama zacikaviŭsia pytańniem, ci isnavaŭ praciah. Mienavita tady i byŭ napisany artykuł, jaki paźniej uvajšoŭ u maje knihi «Donžuanski śpis Karatkieviča» i «Žančyny ŭ žyćci Uładzimira Karatkieviča».
U tym tekście ja praanalizavaŭ, jakija frahmienty praciahu nam viadomyja. Heta:
1. niepasredny pačatak novaj častki «Kałasoŭ», znojdzieny ŭ chatnim archivie piśmieńnika. U im raskazvajecca pra adzin ź dzion žyćcia Alesia Zahorskaha paśla taho, jak jaho na zahad vice-hubiernatara Iśleńjeva pasadzili pad chatni aryšt. Takimi padziejami zakančvałasia viadomaja nam častka «Kałasoŭ», imi ž pačynałasia novaja. Na advarocie pieršaj staronki hetaha rukapisu Karatkievič ałoŭkam napisaŭ: «Pačaŭ 18 vieraśnia 1964 h. U 11 h. dnia. Dahetul napisany byli raździeły ab Maskvie i niekatoryja druhija»;
2. apovieść «Zbroja», upieršyniu apublikavanaja tolki ŭ pačatku 1980-ch. Dziejańnie ŭ joj adbyvajecca zimoj i viasnoj 1862 hoda ŭ Maskvie, kudy Aleś, Mścisłaŭ, Kandrat Kahut i «dziadźka» Kirdun pryzdžajuć, kab zdabyć zbroju dla budučaha paŭstańnia i vyzvalić ad katarhi Andreja Kahuta. A kali ŭzhadać, što dziejańnie dvuch pieršych raździełaŭ adbyvajecca ŭ druhoj pałovie 1861 hoda (paśla admieny pryhonnaha prava), dyk atrymoŭvajecca cełasny frahmient. Miarkujučy pa ŭsim, heta i jość raździeły «ab Maskvie»;
3. raździeł «Studzieńskim ciomnym śvitańniem», jaki byŭ apublikavany ŭ haziecie «Litaratura i mastactva» 1 lutaha 1963 hoda. Zaŭvažym, jašče da taho, jak Karatkievič zakončyŭ apublikavanuju častku «Kałasoŭ…» — da maja 1964 hoda. Dziejańnie raździeła adbyvajecca 27 studzienia 1864 hoda. U toj dzień Kastuś prysutničaje na pakarańni śmierciu Fransa Raŭbiča — švahra Alesia Zahorskaha.
Taksama ja pryjšoŭ da vysnovy, što častkaj «Kałasoŭ» — dakładniej, jaje finałam — źjaŭlałasia apaviadańnie «Siniaja-siniaja». U im hieroj «Kałasoŭ» Piatrok Jasiukievič, jaki vučyŭsia z Alesiem Zahorskim u Vilenskaj himnazii, u 1880 hodzie traplaje ŭ pustyniu Sachara, dzie razam z maleńkaj dačkoj miascovaha šejcha pamiraje ad smahi. Apaviadańnie było zavieršana 14 lutaha 1964 hoda (stvarałasia padčas napisańnia viadomaj nam častki ramana), padychodziła dla finała jak tematyčna, tak i ahulnym nastrojem: paśla krachu ŭsiaho niečakana źjaŭlałasia nadzieja na adradžeńnie. Mienavita «Siniaja-siniaja» i padychodziła pad charaktarystyku «niekatorych druhich» raździełaŭ, jakija napisaŭ Karatkievič (havorka pra punkt 1).
Takim čynam, va ŭjaŭleńni piśmieńnika isnavaŭ płan taho, jak u ramanie buduć razhortvacca dalejšyja padziei. Ad praciahu «Kałasoŭ» zastaŭsia samy pačatak (pieršyja dva raździeły i apovieść «Zbroja»), adzin raździeł užo pra kaniec paŭstańnia («Studzieńskim ciomnym śvitańniem») i niepasredny finał («Siniaja-siniaja»). Astatniaje nie było apublikavana. Nibyta ŭsio sychodziłasia. Źniknieńnie rukapisu letam 1982 hoda (kali jano było) kančatkova pachavała nadzieju ŭbačyć praciah nadrukavanym.
Dyk byŭ praciah ci nie?
Tady, u nulavyja i dziasiatyja, ja ščyra spadziavaŭsia, što Maldzis mieŭ racyju. Adnak praz hady ŭ vydaviectvie «Mastackaja litaratura» staŭ vychodzić zbor tvoraŭ Karatkieviča ŭ 25 tamach (kiraŭnik prajekta Anatol Vierabiej). U 2020-m, 2022-m i 2023-m vyjšli, adpaviedna, 19, 20 i 21 tamy, jakija ŭklučali listavańnie piśmieńnika. Kab razabracca, ci paśpieŭ Karatkievič napisać praciah, ja vybraŭ u ich usie cytaty, jakija tyčacca hetaj prablemy, i rasstaviŭ ich u chranałahičnym paradku.
«Ja siejčas šlifuju svoj novyj roman «Kałasy pad siarpom tvaim». <…>. Čieriez kakoj-libo miesiac budiet otšlifovana piervaja kniha. Miesiaca čieriez tri — vtoraja. <…>. Novyj roman načinajetsia 1850 hodom i končajetsia osieńju toho hoda, kohda Karakozov strielał v caria», — piša Karatkievič 5 kastryčnika 1962 hoda piśmieńniku Paŭłu Kabzareŭskamu, jakomu prapanoŭvaŭ pierakłaści raman na ruskuju movu.
Adznačym, što viadomaja nam častka ramana zaviaršajecca padziejami 1861-ha. Streł Karakozava ŭ rasijskaha impieratara Alaksandra II adbyŭsia ŭ 1867-m. Karatkievič da hetaha času svoj raman nie davioŭ, ale bačyŭ takim finał i praź piać hadoŭ paśla napisańnia lista.
Na abmierkavańni ramana ŭ Sajuzie piśmieńnikaŭ u 1967-m Karatkievič apisvaŭ zakančeńnie «Kałasoŭ» tak:
«Pierad kancom, kali Aleś Zahorski i Korčak iduć praź pikiet paśla zamachu na Alaksandra II, ich źbivajuć na hranicy, kali jany chočuć pierajści jaje. Mnie hety kaniec padabajecca».
Ledź nie tuju ž samuju kancoŭku možna ŭbačyć i ŭ čarnavikach piśmieńnika:
«Siał. varta. Bjuć. Apošn. pozirkam i jak višn. sonca… Sierabrystyja abłoki. Kaniec».
Idziem pa cytatach dalej.
«Dumaju, v koncie apriela sdam piervuju knihu romana, a k koncu hoda — otšlifovav, vtoruju i trieťju. Spať budiet niekohda. Hulať i pročimi takimi diełami zanimaťsia — tožie», — piša Karatkievič 7 krasavika 1964 hoda svajmu łatyšskamu siabru Jeranimu Stułpanu.
Sprava ŭ tym, što Karatkievič zadumaŭ napisać raman u troch častkach. Jak pisaŭ Anatol Vierabiej,
«u pieršaj častcy (knizie) jakoha chacieŭ pakazać piaredadzień paŭstańnia, u druhoj — samo paŭstańnie, u treciaj — jaho razhrom i, vidać, vyniki. U dalejšym była napisana pieršaja kniha pad nazvaj «Vyjście krynic»».
28 maja 1964 hoda Karatkievič znoŭ piša Stułpanu:
«Poka sdał tolko piervyj tom, čtoby nie sokratili očień».
U toj ža dzień Adamu Maldzisu:
«Zdaŭ pakul što tolki (!!!) 1500 staronak, pieršy tom, apošnija hady panstva, vyzvaleńnie, sialanski ruch paśla jaho, pieršyja kroki arhanizacyi. Vyrašyŭ, što kali zdam adrazu dva — udvaja bolš skarociać. Paśpieju jašče z druhoj knihaj».
19 lipienia 1964 hoda Karatkievič piša svajmu vykładčyku pa Kijeŭskim univiersitecie Alaksandru Nazareŭskamu:
«V martie mnoho sidieł v vilenskich archivach. Potom v hromadnoj śpieškie šlifovał piervyj tom «Kołośjev pod sierpom tvoim…» (riešił poka otdať v žurnał tolko piervyj tom, čtoby mieńšie sokratili)». Jamu ž 12 lutaha 1965 hoda: «Nado budiet śniať s mašinki jeŝie odin ekziemplar «Kołośjev» (1400 stranic s lišnim), vyčitať i otdať ekziemplar chudožniku, avtorizirovať pierievod łatyšskich skazok, rukopisi razosłať v raznyje miesta, da i za vtoroj tom romana, nakoniec, prinimaťsia».
Jakraz u lutaŭskim numary časopisa «Połymia» za 1965 hod pačynajecca publikacyja «Kałasoŭ». Jana idzie piać numaroŭ i zaviaršajecca ŭ červieńskim numary.
«Kałasy» nie čytaj, pakul nie dašlu asobnuju knihu ci rukapis. <…>. Vyrazali jany, čerci, usio niebiaśpiečnaje ŭ vykazvańniach Kastusia i jahonych siabroŭ, vykinuli mnohija ab im sceny. Ja nie kažu ŭžo, što sapsuty sceny z Šaŭčenkam, što navat linija hałoŭnaja hieroja ŭ sim-tym źniaviečana (i ŭ važlivym). Niezrazumieła, jak skončycca jaho historyja z Majkaj (ucioki, šturm carkvy, ich pieršaja noč pierad duelaj z Fransam Raŭbičam), niezrazumieła budzie ŭ druhoj knizie, kudy padzielisia niekatoryja hieroi (zabojstva ludźmi «ku-hi» Stafana Kahuta, pomsta Kandrata, kali jon kančaje zabojcu, Todara Tarkajłu, śmierć staroha dzieda Kahuta). Słovam — nie tekst, a sucelny adčaj», — piša Karatkievič 6 lipienia 1965 hoda daśledčyku Hienadziu Kisialovu.
Usie siužetnyja linii, nazvanyja ŭ apošnim liście, viadomyja čytačam «Kałasoŭ» — jany majucca ŭ apublikavanaj knizie. Pryčym pracytavanyja vyšej frahmienty listoŭ śviedčać, što ŭ niejkaj formie praciah isnavaŭ. Fraza «vyrašyŭ, što kali zdam adrazu dva — udvaja bolš skarociać», — śviedčyć, što ŭ teoryi možna zdavać i druhuju častku. Vykazvańnie «a k koncu hoda — otšlifovav, vtoruju i trieťju», — pakazvaje, što jany, jak minimum, isnujuć u farmacie čarnavikoŭ. Ale fraza «za vtoroj tom romana, nakoniec, prinimaťsia» pakazvaje, što čystavoha vyhladu nie isnuje.
Adnak dalej praca zapavolvajecca. «I ja, kali viarnusia, druhuju «knižnicu» kančać budu. Usiu zimu», — piša Karatkievič 5 vieraśnia 1965 hoda piśmieńniku Janku Brylu z Uładzivostoka, dzie prachodziŭ vajskovyja zbory. Zaŭvažcie, što sprava idzie pra zakančeńnie ramana, a nie pra jaho napisańnie.
Tym časam viadomaja nam častka «Kałasoŭ» ź ciažkaściu idzie da knižnaha vydańnia. Šmat času adbiraje jaje redahavańnie. 29 studzienia 1966 hoda Karatkievič piša daśledčycy Alenie Nijakoŭskaj: «Ja zdaŭ dniami raman, pieraapracavaŭšy paśla recenzii». A ŭžo 16 lutaha 1966 hoda ŭ liście Hienadziu Kisialovu:«Uletku, skončyŭšy z usim inšym, uprytyk siadu za zakančeńnie «Kałasoŭ»».
Narešcie, 21 lipienia 1967 hoda Karatkievič zajaviŭ u haziecie «Litaratura i mastactva», što praca nad praciaham «krychu zaciahvajecca. <…>, pastupajuć usio novyja i novyja materyjały» (na hetuju cytatu i abapiraŭsia Maldzis).
Hetaje vykazvańnie znoŭ śviedčyć, što praca praciahvajecca — chaj sabie i ŭ formie pošukaŭ materyjałaŭ.
Vierym Maldzisu ci nie?
U nastupnyja hady Karatkievič nieadnarazova źviartaŭsia da idei skončyć raman.
«Vsie vyžidaju momienta, kohda nastupit prazdnik: <…> i novoj ručkoj načnu pisať okončanije «Kałasoŭ pad siarpom tvaim»», — adznačaŭ piśmieńnik u liście polskamu daśledčyku Ździsłavu Niadzielu 2 śniežnia 1972 hoda.
«Osieńju siadu končať «Kałasy»», — pisaŭ jon tamu ž karespandentu 8 sakavika 1973 hoda.
Voś jašče adna cytata ź lista hetamu čałavieku ad 14 maja 1979 hoda: «I nado v koncie koncov, zasiesť za prodołžienije «Kołośjev», i biez toho možiet słučiťsia tak, čto pomrioš i nie končiš».
Narešcie, 3 studzienia 1980 hoda jon piša Niadzielu: «Ja nie tieriaju nadieždy prodołžiť «Kałasy»».
Viasnoj 1982 hoda Karatkievič napisaŭ nastupnuju raśpisku tahačasnamu dyrektaru vydaviectva «Mastackaja litaratura»:
«Abaviazujusia zdać kaniec «Kałasoŭ» M. F. Dubianieckamu ŭ kancy śniežnia 1982 hoda. Uł. Karatkievič. 5 sakavika 82 hoda. Płan vychadu — 84 hod (83 — redpadrychtoŭka). 44 arkušy. Na mašyncy 1000 staronak. 4 st. na dzień».
«I jašče — «Kałasy» treba ŭrešcie kančać», — heta cytata ad 2 lipienia 1982 hoda ŭ liście historyku Mikołu Ułaščyku.
I tut letam 1982 hoda zdarajecca rabavańnie kvatery. U svajoj knizie Adam Maldzis pisaŭ nastupnaje:
«U adsutnaść haspadaroŭ kvateru abakrali. Zabrali ŭsie załatyja i siarebranyja rečy, kryštal. Zaadno prychapili ŭznaharody, dakumienty. Usiaho strat nabrałasia na niekalki tysiač (u apošnija hady žyćcia Karatkievič užo mieŭ dobryja hanarary, u tym liku i zamiežnyja). Ale nie jany biantežyli haspadara. Doŭhi čas jon chadziŭ pryhniečany, złavaŭ, kali ŭ jaho pytali, što ŭziata: «Viedali, što brać, hady! Bili prama pad dych!» Ale ad kankretyzacyi ŭchilaŭsia. <…>. U rosšuk hrabiežnikaŭ byli ŭklučany lepšyja minskija šerłaki chołmsy <…>. Ale i jany nie zmahli ničoha zrabić. Kazali, što papracavali tut «kłasnyja śpiecyjalisty», što nie abyšłosia biez navodčyka. Vidać, tady, pobač z kaštoŭnymi rečami (nie vyklučana, što ich brali dla advodu vačej), źnik i rukapis druhoj pałaviny «Kałasoŭ…». Prynamsi, nie prypomniu, kab paśla taho zdareńnia Karatkievič havaryŭ pra zakančeńnie i vydańnie «Kałasoŭ…» jak pra niešta realnaje».
Viersija vyhladaje łahična. Adnak pry zvarocie da listoŭ sa zboru tvoraŭ uźnikajuć pytańni.
Pierš za ŭsio, biantežyć nastupnaje. U listavańni Karatkievič nieadnarazova źviartajecca da adnoj i toj ža temy, kali piša pra peŭnyja akaličnaści (naprykład, sproby pastupić u aśpiranturu, vychad peŭnaha ramana i h. d.) roznym ludziam. Usiaho ŭ listavańni bolš za 1400 staronak, ale rabavańniu pryśviečany adzin abzac.
29 lipienia 1982 hoda Karatkievič pisaŭ rasijskaj daśledčycy-akijanołahu Maryi Kanstancinavaj:
«Obokrali nas kakije-to mazuriki, poka my jezdili v Simfieropol (nado žie było jeje (žonku Valancinu. — D. M.) vziať s soboj raźviejaťsia): u nieje niemnoho było ukrašienij (my kak-to priedpočitali vmiesto lišnieho kolca machnuť, skažiem, v Tadžikistan i posmotrieť hory ili pobrodiť niedielku po staromu Tallinu i pr.), tak i tie unieśli, ostałoś to, čto było na niej».
Ton iranična-žartaŭlivy, nie surjozny. Dy i havorka pra toje, što rečaŭ było niašmat (u adroźnieńnie ad uspaminaŭ Maldzisa). Nikomu inšamu Karatkievič pisać pra rabavańnie nie paličyŭ nieabchodnym. Moža, jon naŭmysna vyrašyŭ nie paviedamlać pra surjoznuju stratu? Ale nie, heta taksama abviarhajecca dakumientami.
U zapisach piśmieńnika zachavalisia nastupnyja radki, datavanyja 25 kastryčnika 1982 hoda:
«Tak, ciapier składać zbornik vieršaŭ, a tam, moža, kali daść boh, da viasny rabić «Kałasy». Praŭda, čas užo».
Jašče praź miesiac, 18 listapada 1982 hoda, Karatkievič piša Maryi Kanstancinavaj:
«Do Novoho hoda ja nie uśpieju okončiť «Kołośja», <…>. A v buduŝiem hodu do leta okončiť, nakoniec, «Kołośja». Ja sohłasien s nimi, i tak nieprostitielno zatianuł. Možiet byť, do leta sdam».
Kali b čarnavik byŭ by skradzieny, napisać hetyja radki jon by nie zmoh. Adnak u lutym 1983 hoda ŭ piśmieńnika pamierła žonka. Depresija i ŭłasnyja chvaroby nie dazvolili skončyć tvor.
Takim čynam, hipoteza Maldzisa — heta mif, chaj i vielmi pryhožy.
Dyk byŭ praciah ci nie?
Pryviedzienyja ŭ tekście fakty śviedčać, što ŭ 1960-ja praciah isnavaŭ (inšaja sprava, u jakoj formie). Tady jak razumieć listy Karatkieviča ŭ 1970-ja i pačatku 1980-ch?
Dla adkazu na hetaje pytańnie viarnusia da raśpiski piśmieńnika, u jakoj jon viasnoj 1982 hoda abiacaŭ zdać raman u kancy śniežnia. U hetym dakumiencie jon płanavaŭ pisać čatyry staronki na dzień.
Anatol Vierabiej śćviardžaŭ, što hety materyjał,
«asabliva prypiska ŭ kancy (havorka pra kolkaść staronak. — D. M.), śviedčyć, što piśmieńnik dumaŭ chutčej za ŭsio nie pra napisany tvor, a pra jaho napisańnie».
Mnie zdajecca, što iścina pasiaredzinie. Havorka nie pra napisany tvor i nie pra jaho napisańnie, a pra redahavańnie, stvareńnie čystavika z čarnavika, jaki isnavaŭ častkova fizična, a častkova va ŭjaŭleńni piśmieńnika.
Budziem ščyrymi: pracazdolnaść Karatkieviča ŭ hety čas była nie takaja vysokaja, jak u časy maładości. Pieršuju, viadomuju nam knihu «Kałasoŭ» jon pisaŭ dva hady: z krasavika 1962 hoda da maja 1964-ha. Ujavić, što mienš za hod, z sakavika da śniežnia 1982-ha budzie napisana druhaja častka, prosta nierealna. A voś kali rukapis isnavaŭ u vyhladzie nakidaŭ, hipatetyčnuju mahčymaść, što praca budzie zavieršana, dapuścić možna.
Tamu maja viersija nastupnaja. Praciah «Kałasoŭ» isnavaŭ, ale pieravažna ŭ čarnavym vyhladzie (nakidy, mahčyma, niejkija nievialikija frahmienty, los jakich pakul nieviadomy). Mahčyma, poŭnaj viersii i nie było. Tyja ž frahmienty, jakija piśmieńnik davioŭ da kančatkovaj viersii, urešcie zastalisia ŭ archivie abo byli apublikavanyja jak samastojnyja tvory.
Ale — skažu tut kramolnuju dumku — u tym, što atrymałasia tak, jak atrymałasia, byli svaje plusy. Svaje lepšyja tvory Karatkievič napisaŭ u šaścidziasiatyja, u časy svajho tvorčaha roskvitu. Kali b jon uziaŭsia za praciah adrazu i davioŭ spravu da finału, było b cudoŭna.
Ale ci atrymałasia b zachavać toj uzrovień u druhim tomie, kali b Karatkievič pisaŭ jaho ŭ pačatku 1980-ch? Ci nie byli b čytačy rasčaravanyja? Całkam mahčyma. Mahija mahła b źniknuć. A tak jana, prynamsi dla niekalkich pakaleńniaŭ, zastałasia, što i robić «Kałasy» kultavaj dla biełarusaŭ knihaj.
Hadzińniki «Łuč» u honar Uładzimira Karatkieviča razabrali mienš čym za sutki
«Dzikaje palavańnie karala Stacha», mahčyma, ekranizujuć u Polščy
Adam Hłobus napisaŭ knihu natatak pra svajho susieda Uładzimira Karatkieviča
Apublikavała ryłz pra Karatkieviča i vyjšła zamuž praz vosiem miesiacaŭ. Historyja kachańnia dvuch biełarusaŭ
Ciapier čytajuć
Minčuk aburyŭsia kantynhientam u staličnym mietro: Usie z novymi ajfonami, ale nie mohuć dazvolić sabie tannuju mašynu ci pajezdki na taksi?20
Kamientary
Ničoha nie źmianiłasia Uładzimir. Siońnia takija ž čerci vyniščajuć, vyrazajuć praŭdu ab tym, što my litviny, što my Litva.
Ničoha nie źmianiłasia. Čas druhi, a durni,čerci, mankurty takija ž.
U vaśmidziasiatych hadach u kdb užo zkłaŭsia maskoŭska-rasiejska-imperski pohlad na terytoryju sssr, jaki zaraz jany pytajucca realizavać. Raman Uładzimira Karatkieviča "Kałasy pad siarpom tvaim" byŭ jaŭna nacyjanalny antyimperski, a značycca pa tahačasnamu razumieńniu maskalovaha kdb raman byŭ antyrasiejski-antymaskoŭski. hebjo razumieła, što vydańnie hetaha ramana akaža mocny nacyjanalny ŭzdym pa ŭsiamu sssr i budzie spryjać chutkamu razvału ich imperyi. Jak raz u vaśmidziasiatych pačałosia padspudnaje hibrydnaje infarmatyŭnaje zmahańnie kdb suprać kpss. Tamu ŭ 80-ch kdb dziejničaŭ časta samastojna.
Pa vyniku, zmahajučysia z kpss, kdb zavaliŭ nia tolki kpss, ale razam z jim i sssr, bo kpss była idejnym karkasam sssr, čaho hebjo nie zrazumieła da hetaj pary. A nacyjanalnaja ideja jak raz i zamianiła chłuślivuju kamuniackuju niedafiłasofiju i darazvaliła sssr. I ciapier hebjo pytajecca heta ŭsio źlapić nazad bieź idei, a tupa siłaj, jak piajecca ŭ adnoj pieśnie "i chaj kipić uciokšaja vada".
Boh stvaraje, a satana pytajecca źniščyć. Tamu Karatkievič NIA pisaŭ pra rasieju ŭ vieršy "Na Biełarusi Boh žyvie!", a pisaŭ pra Biełaruś. U tym, jak maskva pytajecca źniščyć usio navokał, niama ničoha ad Boha. Tamu Biełaruś žyła, ŽYVIE i budzie žyć, bo na Biełarusi Boh žyvie!
Boh jość luboŭ.