Як Чыж і яго таемны літоўскі партнёр зарабілі мільярды на хітрай нафтавай схеме
Бізнэсовец Юрый Чыж і яго літоўскі партнёр Вітальд Тамашэўскі зарабілі мільярды долараў, атрымаўшы ад дзяржавы доступ да танных расейскіх нафтавых рэсурсаў. Іх яны перапрадавалі пад выглядам растваральнікаў і разбаўляльнікаў. Бізнэс-сувязі Чыжа і Тамашэўскага ў Беларусі працягваюцца да гэтага часу, піша Беларускі расследавальніцкі цэнтр.
На сумесныя праекты Чыжа і Тамашэўскага беларускія ўлады неаднаразова выдзялялі грошы з дзяржаўнага бюджэту. Бізнэсменам давалі льготы і эксклюзіўныя магчымасці для павелічэння іх даходаў.
Пасля супрацы з Чыжом Вітальд Тамашэўскі набыў вілы і апартаменты ў Еўропе. У яго распараджэнні таксама дарагія аўтамабілі і прыватны самалёт.
Бізнэс-імперыя Юрыя Чыжа не цалкам разбураная, нягледзячы на дзве крымінальныя справы супраць яго. Шэраг актываў бізнэсмена кантралююць ягоныя сваякі і набліжаныя.
Беларускі бізнэсмен Юрый Чыж лічыўся галоўным кашальком Аляксандра Лукашэнкі. Атрымаўшы ад дзяржавы доступ да таннай расійскай нафты, ён з дапамогай свайго партнёра ўсяго за паўтара года зарабіў на Беларусі больш за 5 мільярдаў долараў на маніпуляцыях з растваральнікамі і разбаўляльнікаміі. Крыніца БРЦ пацвердзіла, што ажыццявіць гэтую схему ўдалося праз кампанію Savoil LLP літоўскага бізнэсмена Вітальда Тамашэўскага.
Доступ да нафтавага крана
У жніўні 2011 года Тамашэўскі заснаваў у Сінгапуры кампанію Savoil LLP для гандлю палівам і алівамі.
Усяго за пяць месяцаў партнёр Чыжа атрымаў праз гэтую фірму 800 мільёнаў даляраў. А ўжо па выніках 2012 года выручка новай кампаніі склала прыкладна пяць мільярдаў даляраў.
Прыкладна ў такую ж суму эксперты ацэньваюць прыбытак беларускіх бізнэсменаў на схеме з растваральнікамі і разбаўляльнікамі.
З дазволу Лукашэнкі ў 2011-2012 гадах пад выглядам гэтых рэчываў з Беларусі вывозілі расейскія нафтапрадукты без выплаты экспартнай пошліны. У гэтым бізнэсе ўдзельнічала і кампанія «Трайпл» Юрыя Чыжа.
Экспартны бум растваральнікаў і разбаўляльнікаў беларуская статыстыка пачала фіксаваць з верасня 2011 года, гэта значыць праз месяц пасля таго, як літоўскі партнёр Чыжа зарэгістраваў Savoil LLP.
Крыніца ў бізнэс-колах пацвердзіла БРЦ, што менавіта праз гэтую сінгапурскую кампанію ў асноўным гандлявалі растваральнікамі і разбаўляльнікамі.
На схеме з растваральнікамі і разбаўляльнікамі супрацоўніцтва Чыжа і Тамашэўскага не скончылася. Паводле выпіскі з беларускага Мінюста, яны дагэтуль валодаюць СТАА «НафтаХімТрэйдынг». Юрый Чыж — як фізічная асоба, а Вітальд Тамашэўскі праз брытанскую фірму Globecast Limited.
Аднак літоўскі бізнэсовец кантакты, што працягваюцца з беларускім партнёрам, адмаўляе.
«Вітальд Тамашэўскі з 2013 года выйшаў з усіх сумесных праектаў з Юрыем Чыжом і не з'яўляецца яго партнёрам. Таксама з 2014 года Вітальд Тамашэўскі не быў у Беларусі і ніякіх кантактаў з Юрыем Чыжом не падтрымлівае», — сказаў прадстаўнік Вітальда Тамашэўскага.
Даўні партнёр
Юрый Чыж і Вітальд Тамашэўскі знаёмыя каля 20 гадоў. З дапамогаю «Кіберпартызанаў» даведаліся, што з 2005 года літовец лётаў з Чыжом у Стамбул, Берлін, Парыж і іншыя гарады.
Прыязджаць у Беларусь на машыне Тамашэўскі пачаў яшчэ раней, у 2003 годзе.
Чыж тады якраз пачаў будаваць першы гіпермаркет Prostore. У 2008 годзе саўладальнікам кампаніі «Прастор-Трэйд», якая кіруе гандлёвымі цэнтрамі з крамамі ProStore, стане брытанская кампанія Redcast Limited, звязаная з Тамашэўскім.
У тым жа 2008 годзе праз іншую брытанскую фірму, Globecast Limited, літовец атрымаў долю ў кампаніі «НафтаХімТрэйдынг», якая да гэтага часу звязвае яго з Чыжом.
На момант знаёмства з Тамашэўскім Юрый Чыж ужо заручыўся даверам Лукашэнкі і атрымаў доступ да нафтавай галіны. У пачатку 2000-х кампанія Чыжа «Трайпл» замяніла на нафтавым рынку Беларусі ранейшых гульцоў — «Юколу», «Юрымекс» і «Швебел». А напрыканцы дзесяцігоддзя фірма прыйшла і ў іншыя сферы: заснавала фармацэўтычны завод, пачала будаваць жыллё для вайскоўцаў, атрымала прывабныя ўчасткі пад забудову ў Менску і ўзвяла лядовую арэну ў роднай для Чыжа Бярозе. Сам бізнэсмен у той час быў суседам Лукашэнкі ў элітным пасёлку Дразды.
Давер прэзідэнта Чыжу распаўсюджваўся і на яго кампаніі. У 2007 годзе «Трайпл» выкупіла Бярозаўскі камбінат сілікатных вырабаў без правядзення тэндару. У 2012 годзе іншае прадпрыемства Чыжа, «КварцКрэйдПрам», атрымала для распрацоўкі радовішча пяску і крэйды ў Маларыцкім раёне Берасцейскай вобласці, зноў жа без аўкцыёну. Агульны кошт праекта ацэньваўся ў 105 мільёнаў долараў.
Спрыяльнасць Лукашэнкі распаўсюджвалася і на сумесныя праекты сям'і Чыжа з Тамашэўскім — напрыклад, свінакомплекс «Данпрод» у Валожынскім раёне. Улады ўключылі прадпрыемства ў рэспубліканскую праграму па мадэрнізацыі і выдалі льготны крэдыт амаль на 40 мільёнаў еўраў.
Асноўным уладальнікам «Данпрод» з'яўляецца старэйшы сын Чыжа Сяргей, а Тамашэўскі да 2020 года меў у ім долю праз кіпрскую афшорную кампанію Redcast Holdings Limited.
Але галоўным сумесным праектам Чыжа і Тамашэўскага стала тая самая схема з растваральнікамі-разбаўляльнікамі, на якой яны праз «Трайпл» і Savoil LLP зарабілі прыкладна 5 мільярдаў даляраў — гэта 7% беларускага ВУП. Ідэю гэтай схемы прыпісваюць тагачаснаму падначаленаму Чыжа Аляксею Алексіну.
З дапамогай «Кіберпартызанаў» даведаліся, што ў 2011—2012 гадах ён якраз падарожнічаў у кампаніі свайго начальніка і яго літоўскага партнёра.
Сам Тамашэўскі ў 2017 годзе, падчас рэгістрацыі кампаніі HNSL Trading LTD у сакрэтнай юрысдыкцыі на Брытанскіх Віргінскіх выспах, прызнаўся, што зарабіў сваё багацце менавіта на гандлі нафтапрадуктамі праз кампанію Savoil LLP.
Як літовец Тамашэўскі выдаткоўваў заробленыя ў Беларусі грошы
Схему з растваральнікамі і разбаўляльнікамі спыніў тагачасны расейскі прэм'ер Дзмітрый Мядзведзеў у канцы 2012 года. Менавіта тады самалёт з Тамашэўскім апошні раз вылецеў у Мінск з іспанскага Алікантэ.
У гарах гэтага курорта ў Вітальда Тамашэўскага ёсць участак на тры тысячы «квадратаў», на якім размешчаная шыкоўная віла з басейнам.
Ёй кіруе іспанская кампанія Тамашэўскага DOMUS UNIQ SL.
Кошт нерухомасці можа дасягаць 15 мільёнаў даляраў — менавіта ў столькі ацэньваюцца актывы DOMUS UNIQ SL.
Яшчэ адна рэзідэнцыя партнёра Чыжа — віла на ўчастку ў 3 тысячы «квадратаў» ля падножжа швейцарскіх Альпаў з відам на возера Лугана.
Падобныя дамы ў наваколлях каштуюць каля 13 мільёнаў еўра.
Ёсць у літоўскага бізнэсмена нерухомасць і на радзіме, у Вільні. Пяціпакаёвая кватэра плошчай амаль 200 квадратных метраў размешчаная ў сэрцы старога горада. Сярэдні рынкавы кошт — амаль паўмільёна еўра. Нерухомасцю кіруе літоўская фірма EC Turtas, якой валодае Тамашэўскі.
У распараджэнні гэтай кампаніі таксама два дарагія аўтамабілі — Ferrari California і Rolls-Royce Wraith.
Таксама ва ўласнасці Тамашэўскага — прыватны бізнэс-джэт Боінг-737 з бартавым нумарам EI-TVG. Самалёт быў зроблены ў 2014 годзе, а ў 2016 годзе зарэгістраваны на фірму Hansel Jet Ireland Limited, яшчэ адзін актыў Тамашэўскага.
Цяпер такі бізнэс-джэт каштуе прыкладна 90 мільёнаў даляраў.
Швейцарская віла з'явілася ў Тамашэўскага ў 2007 годзе, а іспанская, як і апартаменты ў Вільні, — у 2014 годзе.
Атрымліваецца, транспарт і некаторую нерухомасць у Еўропе ён набыў пасля перыяду партнёрства з Чыжом.
Супрацоўніцтва без тэрміну даўнасці
Цяпер Тамашэўскі займаецца нафтавым бізнэсам у Расеі. Праз кампанію «Інвест Трэйд» звязаны з распрацоўкай радовішча «Каменскае» ў Рэспубліцы Комі.
Тамашэўскі валодае паловай фірмы праз кіпрскі актыў Senistano Holdings Limited.
Астатнія 50% належаць кампаніі Nemerson Finance Limited, зарэгістраванай на Брытанскіх Віргінскіх выспах. За гэтай фірмай стаіць былы віцэ-прэзідэнт «Лукойла» Валерый Субоцін, што стала вядома са злітай перапіскі работнікаў «Інвест Трэйд».
Гэтую інфармацыю Беларускаму расследавальніцкаму цэнтру таксама пацвердзіў былы топ-менеджар «Інвест Трэйд».
Паводле звестак расейскай асацыяцыі «АсаНафта», у 2019 годзе кампанія Тамашэўскага і Субоціна здабыла амаль 12 тысяч тон нафты. У 2020 годзе яна павялічыла здабычу яшчэ на 5 тысяч тон. Дадзеных па здабычы за мінулы год у публічным доступе няма, аднак вядома, што ў 2021 годзе чысты прыбытак «Інвест Трэйд» склаў больш за 10 мільёнаў еўра.
У Юрыя Чыжа, беларускага партнёра Тамашэўскага, наколькі нам вядома, такіх даходаў няма, як і нерухомасці ў Еўропе. У сакавіку 2016 года на яго завялі справу аб ухіленні ад выплаты падаткаў у асабліва буйным памеры і прымусілі кампенсаваць страту 11—12 мільёнаў долараў. У верасні 2016 года Чыж выйшаў на волю, але ў сакавіку 2021 года яго затрымалі па новай справе — таксама ўхіленне ад выплаты падаткаў. Бізнэсмен выйшаў на волю па памілаванні, як пісалі ў СМІ, сёлета ў верасні.
Разам з прыхільнасцю Лукашэнкі Чыж страціў не ўвесь свой бізнэс і, як паказвае гэтае расследаванне, не ўсіх уплывовых партнёраў. Частка ягоных актываў запісаная на дзяцей, яшчэ некалькі выкупілі звязаныя з ім людзі.
Так, недабудаваны турыстычны комплекс каля вёскі Сабалі, які па ўказе Лукашэнкі ўзводзіў Чыж, на аўкцыёне набыла кампанія «Прасторытэйл». Яна кантралюецца расейскай фірмай «СтандартІнвест», і раней ёй запраўляла жонка былога кіроўцы Чыжа Марыя Чорненькая. Цяпер «СтандартІнвестам» валодае зямлячка Чыжа Ганна Папова.
Ёй жа належыць кампанія «Рос-ВТС», якая арандуе запраўкі ў «НафтаХімТрэйдынг» — той самай фірмы, якую да гэтага часу разам кантралююць Чыж і Тамашэўскі.
Папова таксама валодае крамамі ProStore і рэстаранам «Залаты грабеньчык».
Старэйшы сын Чыжа Сяргей запраўляе прадпрыемствам «Данпрод» па вытворчасці беконнай свініны ў Валожынскім раёне.
Малодшы сын Уладзімір кантралюе завод «ТрайплФарм», які выпускае антыбіётыкі.
Некалькі месяцаў таму іншае яго прадпрыемства выкупіла на аўкцыёне паляўнічую гаспадарку Юрыя Чыжа.
У справе і дачка Таццяна: яна асноўная ўладальніца рэстарана-бровара «Ракаўскі бровар».
Маці Таццяны, Святлана Чыж, валодае двухпакаёвай кватэрай ацэначным коштам 80 тысяч даляраў.
Свой двухпавярховы катэдж у Драздах Юрый Чыж, па паведамленнях СМІ, перапісаў на нявестку незадоўга да таго, як яго арыштавалі другі раз. Цяпер дом ацэньваецца ў 720 тысяч даляраў.
Ганна Папова адмовілася ад каментароў. Мы перадалі нашыя пытанні для Юрыя Чыжа ягонай памочніцы і чакаем адказ.
Атрымліваецца, гісторыя бізнэс-імперыі Юрыя Чыжа яшчэ не скончаная — як, магчыма, і яго крымінальная гісторыя. СМІ сцвярджалі, што заснавальнік «Трайпла» страціў давер Лукашэнкі з-за таго, што ў свае найлепшыя гады нібыта вывез з Беларусі каля мільярда долараў і схаваў яго за мяжой. БРЦ будзе сачыць за лёсам гэтых грошай і за тым, што Юрый Чыж будзе рабіць на волі.
Гэты матэрыял падрыхтаваны ў партнёрстве з літоўскім расследавальніцкім цэнтрам Siena і пры падтрымцы OCCRP і «Кіберпартызанаў».
Працяг аб справах літоўскага партнёра Юрыя Чыжа чытайце ў лістападзе на партале літоўскага расследавальніцкага цэнтра Siena.
-
На БТ зрабілі фільм пра тое, як беларусы ледзь выжываюць у Еўропе. Каб запісаць відэа, герояў жорстка падманулі
-
У прэміяльнай клінікі — новая ўладальніца. Гэта дзяўчына з кавуновага батальёну, якая зразала стужкі, калі забілі Рамана Бандарэнку
-
«Вітаем, КДБ Брэсцкай вобласці». Праграміст расказаў, як з крыміналкай вяртаўся ў Беларусь
Цяпер чытаюць
Муж галоўнай гераіні прапагандысцкага фільма БТ скончыў жыццё самагубствам
Каментары