Jak niezaležnyja sacyjołahi pravodziać apytańni ŭ siońniašnich realijach? 12 pytańniaŭ i adkazaŭ

1. Jak vybirajecca tema dla daśledavańniaŭ i chto nad imi pracuje?

U kamandzie Filipa Bikanava zajmajucca dvuma napramkami daśledavańniaŭ. Pieršy — heta markietynhavyja daśledavańni pad biznes-zadačy, druhi — niemarkietynhavyja sacyjałahičnyja daśledavańni, u tym liku pa Biełarusi. Jany mohuć rabicca pad zadačy peŭnaha zamoŭcy (naprykład, miedyja źviartajecca da daśledčykaŭ, kab jany dapamahli zrazumieć, čamu biełarusy nie čytajuć naviny) ci zapuskacca z ułasnaj cikaŭnaści.

«Naprykład, paśla pačatku poŭnamaštabnaj vajny va Ukrainie nam było cikava zamieryć, ci sapraŭdy biełarusaŭ za miažoj pačali dyskryminavać, jak da nas uvohule staviacca. Plus u nas była hipoteza, što bolšaść biełarusaŭ, jakija źjechali, suprać Łukašenki i padtrymlivajuć Ukrainu. My heta praviarali i potym dzialilisia vynikam z palitykami i aktyvistami, kab jany mahli spasyłacca na daśledavańnie ŭ spravie adstojvańnia pravoŭ biełarusaŭ: nie treba tut prymać taki dyskryminacyjny zakon, tamu što biełarusy suprać vajny», — tłumačyć Filip Bikanaŭ.

Pavialičyć

Luboje daśledavańnie z apytańniem kaštuje hrošaj, i prosta na entuzijaźmie zrabić jaho niemahčyma. Tak, daśledavańnie nacyjanalnaj identyčnaści biełarusaŭ, jakoje robicca ŭžo piaty hod zapar, padtrymlivaje niamiecki fond Frydrycha Ebierta, kab razumieć palityčnuju situacyju ŭ Biełarusi i być hatovymi da źmienaŭ.

U kamandzie Filipa Bikanava pracuje vosiem daśledčykaŭ. Nie ŭsie ź ich majuć sacyjałahičnuju adukacyju, ale ŭsie majuć šmathadovy dośvied pracy z analizam danych. Nad adnym daśledavańniem moža pracavać ad dvuch da čatyroch čałaviek. Na daśledavańnie ŭzroŭniu apytańnia pra nacyjanalnuju samaśviadomaść sychodzić da troch miesiacaŭ.

2. Dzie pravodziać daśledavańni i jak u ich pryniać udzieł?

Na anłajn-paneli — sajcie-płatformie, na jakoj rehistrujucca biełarusy, kab za hrošy brać udzieł u daśledavańniach (kankretnuju spasyłku daśledčyki nie chočuć nazyvać u metach biaśpieki).

Praces nastupny: pry naviedvańni sajtaŭ ci sacsietak ludzi bačać zaprašeńnie zarehistravacca ŭ anłajn-paneli. Potym im prychodziać prapanovy paŭdzielničać u apytańniach.

«Anłajn-panel praduhledžvaje dvuchetapny adbor, — tłumačyć Filip Bikanaŭ. — Na płatformie ŭžo zarehistravanyja kala sotni tysiač ludziej. Siarod ich adbyvajecca peŭnaja ratacyja — častka advalvajecca, zamiest ich praz rekłamu prychodziać inšyja i hetak dalej. Mienavita ź ich nabirajecca vybarka respandentaŭ dla nas».

3. Kali ja redka karystajusia sacsietkami, u mianie minimalnyja šancy daviedacca pra apytańnie?

Šaniec trapić u vybarku anłajn-paneli sapraŭdy niaroŭny dla ŭsich: u kahości ź biełarusaŭ uvohule niama dostupu da internetu, u inšych — uklučany błakiroŭščyk rekłamy.

«Hałoŭnaja prablema anłajn-vybarki ŭ tym, što jana moža być krychu pierakošanaja ŭ niejki bok, pakazvać nie zusim toje, što adbyvajecca na samoj spravie. Tamu što ludzi, jakija karystajucca internetam, jakija traplajuć da anłajn-paneli i jakija viedajuć, jak tam zarehistravacca (i im nie lanotna prajści ŭsie pytańni), mohuć značna adroźnivacca ad usioj sukupnaści biełarusaŭ.

Ale imaviernasnyja vybarki ŭ nas možna rabić tolki dvuma sposabami — albo tvar u tvar, kali ty zachodziš u kožnuju, naprykład, piatuju kvateru ŭ advolna adabranym domie i razmaŭlaješ tam z pradstaŭnikom siamji, albo praz telefonnyja zvanki. Zrazumieła, što ŭ siońniašniaj Biełarusi pravieści afłajn-apytańnie, kab jano prajšło mima ŭładaŭ, nie atrymajecca. Farmalna ŭ nas navat na markietynhavyja daśledavańni tvaražkoŭ ci matracaŭ treba akredytacyju atrymać.

Toje samaje z telefonnymi daśledavańniami, pry jakich hienierujecca suśviet numaroŭ, a ź jaho vybirajecca peŭnaja kolkaść, i pa ich potym dazvońvajucca śpiecyjalisty koł-centra. Unutry Biełarusi takoje taksama nie zrobiš, a z-za miažy heta kaštuje prosta niejmaviernych hrošaj. Jano taho i nie vartaje, bo ŭ telefonnaj razmovie, navat kali ty dazvaniŭsia da čałavieka, ty nie praviadzieš doŭhaje paŭhadzinnaje apytańnie.

Tamu 99% pracy, jakuju robim ja i maja kamanda pa biełaruskich daśledavańniach, my pravodzim praz anłajn-paneli».

4. U apošnim apytańni ŭ vas zusim nie było žycharoŭ viosak, čamu?

«U anłajn-paneli niama dastatkovaj kolkaści sielskich žycharoŭ. U nas 22% nasielnictva ŭ sielskaj miascovaści, i heta zvyčajna ludzi starejšaha ŭzrostu, jakim składana niedzie zarehistravacca. Časam my ŭličvajem ludziej ź sielskaj miascovaści, ale z ahavorkaj, što toje dosyć umoŭna. Naprykład, u vioscy Baroŭka žyvie bolš za tysiaču čałaviek, i ŭ samym maleńkim horadzie Biełarusi, Dziśnie, taksama padobnaja kolkaść žycharoŭ. Ci mocna tam budzie adroźnivacca žyćcio? Dumaju, nie.

Tamu my možam dla niekatorych daśledavańniaŭ ličyć za sielskija ŭsie miastečki, mienšyja za peŭnuju ličbu nasielnictva. Plus my možam časam prahnazavać, jak by adkazvali sielskija žychary na našy pytańni, tamu što jość daśledavańni ź sielskimi žycharami, pa jakich vidać, što jany bolš kansiervatyŭnyja i chutčej schilnyja da padtrymki ŭłady», — tłumačyć surazmoŭca.

5. Kali vybarka ŭ apytańniach niapoŭnaja, nakolki abjektyŭnymi možna ličyć ich vyniki?

«Kožnaja vybarka, pa sutnaści, heta madel hramadstva. I nijakaja madel nie supierdakładnaja, ale niekatoryja z hetych madelaŭ vielmi karysnyja. I ja dumaju, što toje, što my robim, vielmi karysna», — kamientuje sacyjołah.

Być upeŭnienymi ŭ tym, što daśledavańni praz anłajn-paneli nie adarvanyja ad realnaści, sacyjołaham dapamahajuć u tym liku źlivy apytańniaŭ aficyjnych struktur.

«Viadoma, što apytańniu ad Instytuta sacyjałohii pra ŭzrovień davieru Łukašenki my vieryć nie zmožam. Ale kali tam publikujecca niešta nakont miedyjaspažyvańnia (što dla vas asnoŭnaja krynica infarmacyi — televizar, ci internet, ci radyjo), to čamu nie? I kali ich danyja vyciakajuć, my možam paraŭnoŭvać ich z našymi anłajnikami. Adroźnieńni ŭ vynikach u nas jość, ale ŭ dynamicy i tam, i tam nazirajucca ahulnyja trendy.

Hetyja adroźnieńni pradkazalnyja. I my budziem razumieć, što toje, što my nazirajem, heta nie fienomien našaj vybarki ŭ anłajnie. Heta fienomien u biełaruskim hramadstvie ahułam».

«Aproč hetaha, my analizujem roznyja dastupnyja danyja. Naprykład, apytańnie prajekta «Biełaruski trekier pieramien» pakazvaje trend na pavieličeńnie sacyjalnaha aptymizmu i davieru da ŭłady. Hetyja danyja tłumačacca taksama daśledavańniami BEROC, jakija pakazvajuć ustojlivy rost zadavolenaści ekanamičnym stanam u krainie. Taksama «Biełaruski trekier pieramien» robić apytańni, padobnyja da apytańniaŭ Chatham House, naprykład, pra vajnu. Vyniki hetych apytańniaŭ nie adroźnivajucca značna, adpaviedna, my možam stavicca da ich z davieram».

6. Kolki ludziej zvyčajna patrebna dla daśledavańnia?

Zvyčajna heta kala 800-1000 čałaviek — takaja ličba ličycca dastatkovaj dla vybarki.

«Hałoŭnaje — zrazumieć, nakolki dakładna my chočam pabačyć małyja razrezy. Tak, u palityčnych pytańniach małyja razrezy davoli istotnyja, tamu što ŭ nas frahmientavanaje hramadstva, u nas ciapier palityčny kanflikt. Jość ludzi, jakija supieradmoŭna staviacca da ŭłady, jość tyja, chto jaje padtrymlivaje. Tut my nie možam kazać pra biełarusaŭ ahułam jak pra niešta manalitnaje.

A voś u apytańniach nakont vajny ŭ nas užo hramadski kansensus — jon antyvajenny. Tak ci inakš, tysiačy čałaviek zvyčajna chapaje, kab vydzielić roznyja siehmienty nasielnictva».

7. Na anłajn-płatformie zarehistravanyja adny i tyja ž biełarusy. Ci značyć heta, što na roznyja apytańni pastajanna mohuć adkazvać adny i tyja ž ludzi, być tak zvanymi prafiesijnymi respandentami? Heta niejak kantralujecca?

«Heta kantralujecca na ŭzroŭni paneli. Jak heta vyhladaje dla respandentaŭ uvohule? Čałaviek nie viedaje, u jakoj apytancy jon apyniecca. Jon nie moža sam uziać i paŭdzielničać va ŭsich dastupnych apytańniach, bo jamu vysyłajecca admysłovaje zaprašeńnie. I my možam nastroić pracu tak, kab zaprašeńnie nie vysyłałasia ludziam, jakija ŭ hetym miesiacy ŭdzielničali ŭ bolš čym dvuch apytańniach, naprykład».

8. Jakaja ŭ ludziej asnoŭnaja matyvacyja ŭdzielničać u apytańniach? Tolki hrošy?

«Anłajn-paneli płaciać za ŭdzieł. Zvyčajna za paru miesiacaŭ možna zarabić sumu, kab schadzić na viačeru ŭ restaran.

Ale ludziam časam prosta pryjemna adčuć siabie ekśpiertam, pryjemna, kali ich mierkavańniem cikaviacca. Heta asabliva kaštoŭna ŭ aŭtarytarnaj krainie. Paśla apytańniaŭ my źbirajem fidbeki, i bahata ludziej dziakuje za takuju mahčymaść. Zvyčajna ad markietynhavych apytańniaŭ pazityŭnych vodhukaŭ mienš».

9. Nakolki heta biaśpiečna dla biełarusaŭ unutry krainy?

«Pa-pieršaje, kožny sam vyrašaje, u jakoj stupieni daje infarmacyju anłajn-paneli. Pieršapačatkova čałaviek rehistrujecca i moža pakinuć svaje danyja, ale moža abmiežavacca ŭzrostam i elektronnaj poštaj. Dalej užo ŭ samim apytańni mohuć być roznyja pytańni. Radok pra numar telefona možna prybrać. A kali my zadajom pytańnie pra miesca žycharstva, časta bačym, što bahata ludziej adfiltroŭvajecca akurat na hetym etapie.

Sierviery anłajn-paneli znachodziacca za miažoj, i možna dapuścić, što patencyjna zdarycca źliŭ — naprykład, śpisu zarehistravanych. Ale źviazać źlity data-set z kimści kankretnym budzie supier składana (tolki kali čałaviek u apytancy sam pra siabie nie raskazaŭ niešta vielmi asabistaje: što voś u majoj vioscy pad Lepielem učora zdochła karova)».

10. Ci ŭličvajecca, što ŭ tych ža palityčnych apytankach biełarusy mohuć chłusić u adkazach (pa pryčynie strachu, naprykład)?

«My dapuskajem takoje. I navat praličvali faktar strachu razam z kalehami Ryhoram Astapieniem i Kanstancinam Nieściarovičam, rabiŭšy śpiecyjalnaje madelavańnie, jakaja reakcyja moža być u čałavieka, kali jamu strašna: a) jon moža prosta zakryć apytanku, b) jon pojdzie da kanca i budzie nas padmanvać. Pa vyniku madelavańnia Chatham House zafiksavali realistyčnaje mahčymaje pierakručvańnie infarmacyi pa asobnych pytańniach na ŭzroŭni 8-9%.

Pry hetym bahata ludziej u Biełarusi vyklučanyja ź infarmacyjnaha paradku dnia, jany nie viedajuć, što represii praciahvajucca masava. I jany spakojna mohuć dać nam svajo ščyraje mierkavańnie pra «chutčej nie daviaraju Łukašenku».

11. Jakaja vierahodnaść taho, što tarhietynh pryvioŭ da vas členaŭ BRSM ci supracoŭnikaŭ KDB i jany taksama ŭpłyvajuć na vyniki apytańniaŭ?

«Viadoma, jany jość u krainie i mohuć uziać udzieł u apytańni. Ale, aproč taho, što na anłajn-panelach źjaŭlajucca palityčnyja apytańni, tam jašče vielmi bahata markietynhavych. Tam navat bolšaść apytańniaŭ — markietynhavyja, bo daśledujuć tam roznaje nie tolki «źbiehłyja zmahary» kštałtu mianie, a daśledujuć jašče i biznes, u tym liku z Rasii».

12. Niechta skaža: stolki «ale» i kampramisaŭ, navošta tady heta ŭsio?

«Daśledavańni dapamahajuć rabić vysnovy, a heta treba rabić, kab nie dumać, što ŭ Łukašenki 3% padtrymki. Miem byŭ dobry, z punktu hledžańnia palittechnałohij uvohule kruta rabić tak, kab Łukašenka vyhladaŭ śmiešnym. Ale viadoma, što try adsotki — heta nie jaho realny ŭzrovień padtrymki, jon značna bolšy. Zrazumieła, što aŭdytoryja niezaležnych sajtaŭ, dzie rabili hetyja daśledavańni, jašče da 2020 hoda nie lubiła Łukašenku. Aŭdytoryja «Našaj Nivy», «Tutbaja», «Anłajniera» mocna adroźnivajecca ad hienieralnaj sukupnaści biełarusaŭ.

Kali aktary, kamu nieabyjakava, što ŭ Biełarusi adbyvajecca, buduć rabić niešta, aryjentujučysia na realnuju situacyju ŭ krainie, ja dumaju, što heta budzie karysna dla ŭsich.

Naprykład, datyčna apošniaha našaha daśledavańnia identyčnaści, dzie bačnaje sutyknieńnie dvuch biełaruskich nacyjanalnych naratyvaŭ. Ja dumaju, jaho varta pačytać siońniašnim palitykam. Tamu što kali zaŭtra Łukašenka źniknie, a razam ź im Karpiankoŭ, Kačanava i inšyja, i da ŭłady pryjdzie Śviatłana Cichanoŭskaja i jaje kabiniet, usie astatnija biełarusy ŭsio roŭna nikudy nie padzienucca. Tyja, u jakich inšaje ŭjaŭleńnie pra nacyjanalnaje adradžeńnie i kaštoŭnaści.

Novamu ŭradu treba budzie z realnaściu pracavać, a nie z vydumanaj krainaj. Inakš my budziem mieć situacyju, padobnuju da toj, jakuju mieli ŭ dzievianostyja: nikomu nie budzie cikava, što nasamreč tam byli dobryja demakraty, jakija pravilnyja rečy kazali, tamu što hramadskaja dumka tak nie pracuje. Znojducca ludzi, jakija buduć kazać, što nacyjanalisty chočuć vas prymusić razmaŭlać vyklučna pa-biełarusku i rasstrelvać za toje, što vy razmaŭlajecie pa-rusku. I kali nie apieravać narmalnym ujaŭleńniem pra toje, što takoje Biełaruś i biełarusy, to ŭ padobnyja pastki davoli prosta trapić».

• 9
• 0
• 1
• 4
• 0
• 1
• 0
• 0