«Маглі б проста намаляваць на плоце, прычым ва Уруччы». Ці мела сэнс аднаўленне фасада знішчанай Чыжом электрастанцыі?
Гісторык і культурны антраполаг Сцяпан Стурэйка, выкладчык ЕГУ і старшыня ліквідаванага летась Беларускага камітэта ICOMOS, напісаў у фэйсбуку, што думае пра адзін з праектаў па ахове гістарычнай спадчыны, рэалізаваны ўладамі ў адыходзячым годзе. Гаворка пра аднаўленне «фасада» першай мінскай электрастанцыі, якая была знішчаная больш за дзясятак гадоў таму пры спробе будаўніцтва кампаніяй Юрыя Чыжа гатэля «Кемпінскі».
Пытанне «аднаўлення» першай мінскай электрастанцыі мае, на маю думку, два вымярэнні. Першае — нарматыўнае, і другое — культуралагічнае.
Збянтэжанасць грамадскасці зразумелая. Аб'ект, афіцыйная гісторыка-культурная каштоўнасць, знесены. Але ж нельга проста так узяць і знесці помнік, які ахоўваецца! І вось аўтары праекта чапляюцца за любімы беларускі прыём — падтасоўку!
Смешна, як дзяржаўныя органы, якія выдалі дазвол на знос, «пераапранаюць» аб'ект у спісе гісторыка-культурных каштоўнасцяў.
Сачыце. Адкрываем спіс за 2019 год: «Комплекс будынкаў былой электрастанцыі» (пр. Незалежнасці, 32б). Спіс за 2022 год: «Фрагмент (галоўны фасад) збудавання трансфарматарнай падстанцыі першай Мінскай электрастанцыі» (пр. Незалежнасці — вул. Янкі Купалы — р. Свіслач).
І ахоўную таблічку не забыліся ўсталяваць. Ахоўваецца дзяржавай! Але ж нехта павінен крыкнуць, што кароль голы.
Які такі фасад? Фасад — гэта частка будынка. А перад намі па сутнасці пано, што ўпрыгожвае падпорную сценку і наогул аддаленае ад першапачатковага месца аб'екта.
Ну так, у вырабе пано былі выкарыстаныя кавалкі аўтэнтычных цаглін. Скажыце дзякуй! А маглі ж і проста намаляваць на плоце, прычым паменшана, прычым ва Уруччы, і таксама б «урачыста адкрылі адноўлены фасад». А чаму не?
Уся гэтая гісторыя, між іншым —
выдатная ілюстрацыя заганнасці беларускай сістэмы аховы спадчыны, якая стварае перашкоды для добрасумленнага інвестара (ёсць прыклады, калі гэтыя перашкоды аказаліся непераадольныя) і, як у гэтым кейсе, аказваецца бяссільнай перад інвестарам вераломным.
У гэтай падзеі ёсць яшчэ адзін узровень — культуралагічны. Вось па вялікім рахунку, без кручкатворства, «а так можна было»? Усё ж такі людзі ўрачыстую цырымонію зладзілі, ганарацца працай! І ёсць чым!
Я б сказаў, перад намі яскравы прыклад постмадэрнісцкага падыходу. Помнік-сімулякр. Гэта не проста пано — гэта ўжо алтар памяці пра помнік, што экспануе кавалачкі аўтэнтыкі.
Мне здаецца, самае важнае, самае аўтэнтычнае тут — мемарыяльная дошка, ададраная ад знесенага будынка, якая цяпер беражліва захоўваецца ў адмысловай вітрыне з падсветкай побач з пано: «Здесь, на бывшей электростанции №1 в годы фашистской оккупации бесстрашно действовали советские патриоты. В октябре 1943 г. подпольщики К.Р. Волчек и А.Л. Тарлецкий вывели из строя электростанцию. Казнены фашистами в конце 1943 г.».
На ўрачыстае адкрыццё прыехаў нават міністр энергетыкі Віктар Каранкевіч. Ён падзякаваў усім, хто ўдзельнічае ў аднаўленні «фрагмента электрастанцыі». «Гэта частка нашай гісторыі», — сказаў міністр.
Гэта значыць, савецкія патрыёты назло ворагу коштам жыцця электрастанцыю сапсавалі, а іх нашчадкі-карупцыянеры, спакусіўшыся швейцарскім (першапачаткова нямецкім) брэндавым гатэлем, наогул усё знеслі.
Але гэта не галоўнае. Галоўнае — мы шануем гісторыю! Як кажуць, знарок не прыдумаеш. З'ява, «некрануты цуд прыроды»! Сур'ёзна, гэта ўвойдзе ў падручнікі.
P.S. Там яшчэ перад пано ўсталявалі маленькі макет электрастанцыі з тэкстам на дзвюх мовах. Мусіць, бачылі падобнае недзе ў Еўропе, перанялі. Малайцы! Дык я хачу сказаць, што ў Еўропе такія макеты ставяць у першую чаргу для сляпых, і там абавязкова мае быць інфармацыя шрыфтам Брайля. Але нам, вядома, гэтыя каштоўнасці чужыя. У нас сваё бачанне…
Чытайце таксама:
У Мінску скончылі аднаўляць фасад разбуранай электрастанцыі
Каля «Некемпінскага» ў Мінску паставілі памятны знак знішчанай электрастанцыі
У Мінску аднаўляюць фрагмент былой электрастанцыі
Цяпер чытаюць
Актывістка Наста Базар папрасіла ў сяброў грошы на жыццё. Меркаванні радыкальна падзяліліся43
Каментары